Diseño e implementación de un programa de ejercicio físico con realidad virtual inmersiva para la mejora de capacidades funcionales en personas mayores
UNIVERSAL IDENTIFIER: http://hdl.handle.net/11093/4542
UNESCO SUBJECT: 2411.06 Fisiología del Ejercicio ; 6108.03 Senectud ; 1203.04 Inteligencia Artificial ; 3207.11 Neuropatología
DOCUMENT TYPE: doctoralThesis
ABSTRACT
El proceso de envejecimiento implica una serie de alteraciones degenerativas, graduales e irreversibles que culminan en la pérdida completa de funciones. Estas alteraciones pueden causar pérdida de fuerza, flexibilidad, equilibrio, coordinación o memoria entre otras, lo que lleva a una disminución considerable de la autonomía personal y la calidad de vida de las personas mayores. La proporción de personas mayores crece en todo el mundo a un ritmo más rápido que cualquier otro grupo de edad, lo que resulta en un envejecimiento acelerado de la población y un aumento de la esperanza de vida. En respuesta a esta nueva realidad, los programas y estrategias de envejecimiento activo son especialmente relevantes. Uno de los pilares en los que se basa este envejecimiento activo es en la práctica de la actividad física, cuyo objetivo principal es mantener o mejorar la funcionalidad de la persona; la pérdida de equilibrio en las personas mayores, representa una dificultad significativa en sus vidas, ya que este aspecto se reduce su control postural, incrementando el riesgo de caídas y lesiones. La idea de nuestro proyecto es el diseño y la validación de un programa de ejercicios para la mejora del equilibrio en las personas mayores que se integra en un entorno virtual de Realidad Virtual total, utilizando para tal fin gafas de Realidad Virtual. Este hecho es muy novedoso y original, ya que en el campo de la Rehabilitación comienza a utilizarse para mejorar los aspectos cognitivos en ciertas poblaciones y en el campo médico para el apoyo en las intervenciones quirúrgicas. Por el contrario, no hay estudios de su aplicación en la tercera edad, por lo que este proyecto podría ser un canal para abrir nuevas posibilidades en el campo de la rehabilitación física en este grupo. Los principales objetivos serán: Diseñar y validar un programa de ejercicios para mejorar el equilibrio de las personas mayores susceptibles de ser implantadas en un entorno de Realidad Virtual, analizar los efectos de este programa a corto y largo plazo en individuos institucionalizadose identificar si existe una relación entre las variables que inducen a la fragilidad y dependencia funcional y el protocolo de ejercicio de equilibrio. Se plantea un estudio aleatorizado y controlado con un grupo experimental y un grupo control, con un período de intervención de 6 meses y 4 evaluaciones: inicial, controles intermedios (a los 3 meses), final (6 meses) y seguimiento (1 mes después de finalizar el programa) para evaluar los efectos del programa a medio y largo plazo. El contenido de las evaluaciones será: Características del paciente: hoja de registro ad hoc que incluirá datos sobre la edad, el sexo, las patologías asociadas y el tratamiento farmacológico. Equilibrio, marcha y riesgo de caída a través de la prueba de Tinetti. Balance funcional a través de la Escala de equilibrio de Berg y autonomía funcional a través del Timed Up and Go test. Se diseñará un programa de ejercicios para entrenamiento de equilibrio e integrado en el dispositivo de Realidad Virtual para el grupo experimental, basado en la evidencia científica presentada en trabajos de origen similar así como reseñas sobre el tema en cuestión. Este programa se aplicará en el grupo de intervención 3 días a la semana, con una duración de 30 minutos por sesión. La planificación temporal se desarrollará en 10 etapas y abarca los próximos 3 años. Se espera que participen en este estudio, todos los residentes de los Centros y Residencias de personas mayores que colaboran en el estudio, siempre que cumplan con los criterios de inclusión marcados. Debido a su interés en el ámbito de la literatura científica, los resultados del trabajo supondrán una base sobre la cuál escribir un artículo científico candidato para su publicación en revistas de alto impacto en el campo de la Medicina, Gerontología, Geriatría, Ejercicio Físico y Rehabilitación, así como referentes en el uso de las nuevas tecnologías aplicadas a la salud O proceso de envellecemento implica unha serie de alteracións dexenerativas, graduais e irreversibles que culminan coa perda completa das funcións. Estas alteracións poden causar perda de forza, flexibilidade, equilibrio, coordinación ou memoria entre outras, levando consigo unha merma considerable da autonomía persoal e a calidade de vida nas persoas maiores. A proporción de persoas maiores medra en todo o mundo a maior velocidade que calquera outro grupo de idade, producíndose un envellecemento acelerado da poboación e un aumento da esperanza de vida. En resposta a esta nova realidade, cobra especial relevancia os programas e estratexias de envellecemento activo. Un dos pilares onde se fundamenta este envellecemento activo atópase na práctica de actividade física, cuxo obxectivo principal consiste en manter ou mellorar a funcionalidade da persoa, A perda de equilibrio na terceira idade, supón unha dificultade significativa nas súas vidas, xa que este aspecto reduce o seu control postural, aumentando o risco de caídas e lesións. A idea do noso proxecto é o deseño e validación dun programa de exercicios para a mellora do equilibrio nas persoas maiores que se integre nun entorno de Realidade Virtual total, utilizando para tal fin unhas gafas de Realidade Virtual. Este feito é moi novidoso e orixinal posto que no campo da Rehabilitación comeza a ser utilizado para a mellora dos aspectos cognitivos en determinadas poboacións e no campo médico para o apoio en intervencións cirúrxicas. Pola contra, non hai estudos da súa aplicación na terceira idade polo que este proxecto podería ser una canle de apertura de novas posibilidades no ámbito da Rehabilitación física neste colectivo. Como obxectivos principais estarán: Deseñar e validar un programa de exercicios para a mellora do equilibrio en persoas maiores susceptible de ser implantado nun entorno de Realidade Virtual, analizar os efectos dese programa a curto e longo prazo en individuos institucionalizados e identificar se existe relación entre as variables que inducen á fraxilidade e dependencia funcional e o protocolo de exercicios de equilibrio. Plantease un estudio randomizado e controlado cun grupo experimental e un grupo control, cun período de intervención de 6 meses e con 4 valoracións: inicial, controis intermedios (os 3 meses), finais (os 6 meses) e de seguimento (1 mes despois de rematar o programa) para valorar os efectos do programa a medio e a largo prazo. Os contidos das valoracións serán: Características dos pacientes: Folla de rexistro “ad hoc” que incluirá datos sobre a idade, xénero, patoloxías asociadas e tratamento farmacolóxico. Equilibrio, marcha y risco de sufrir caídas mediante o Test de Tinetti. Equilibrio funcional a través da Escala de Equilibrio de Berg e Autonomía funcional mediante a proba “Timed Up and Go” Deseñárase un programa de exercicios para o adestramento do equilibrio e integrado no dispositivo de Realidade Virtual para o grupo experimental, baseados en evidencias científicas presentadas en traballos de orixe similar así como en revisións sobre o tema en cuestión. Devandito programa aplicarase no grupo de intervención 3 días por semana, cunha duración de 30 minutos por sesión. A planificación temporal desenvolverase en 10 etapas e abrangue os próximos 3 anos. En canto os participantes, espérase que participen neste estudo todas as persoas residentes nos Centros e Residencias de maiores que colaboren no estudo, a condición de que cumpran cos criterios de inclusión marcados. Debido ó seu interese de cara ao ámbito da literatura científica, os resultados do traballo supoñerán unha base sobre a cal redactar un artigo científico candidato a publicación en revistas de alto impacto do ámbito da Medicina, Xerontoloxía, Xeriatría, Exercicio físico e Rehabilitación, ademais das referentes no uso de novas tecnoloxías aplicadas no ámbito da saúde. The aging process involves a series of degenerative, gradual and irreversible alterations that culminate in the complete loss of functions. These alterations can cause loss of strength, flexibility, balance, coordination or memory among others, which leads to a considerable decrease in the personal autonomy and quality of life of the elderly. The proportion of older people grows around the world at a faster rate than any other age group, resulting in an accelerated aging of the population and an increase in life expectancy. In response to this new reality, active aging programs and strategies are especially relevant. One of the pillars on which this active aging is based is in the practice of physical activity, whose main objective is to maintain or improve the functionality of the person; the loss of balance in the elderly represents a significant difficulty in their lives, since this aspect reduces their postural control, increasing the risk of falls and injuries. The idea of ​​our project is the design and validation of an exercise program to improve the balance in older people that is integrated into a virtual environment of total Virtual Reality, using Virtual Reality glasses for this purpose. This fact is very novel and original, since in the field of Rehabilitation it begins to be used to improve the cognitive aspects in certain populations and in the medical field for the support in the surgical interventions. On the contrary, there are no studies of its application in the third age, so this project could be a channel to open new possibilities in the field of physical rehabilitation in this group. The main objectives will be: Design and validate an exercise program to improve the balance of older people susceptible to be implanted in a Virtual Reality environment, analyze the effects of this program in the short and long term in institutionalized individuals and identify if there is a relationship between the variables that induce fragility and functional dependence and the balance exercise protocol. A randomized and controlled study was proposed with an experimental group and a control group, with an intervention period of 6 months and 4 evaluations: initial, intermediate (at 3 months), final (6 months) and follow-up (1 month after to finalize the program) to evaluate the effects of the program in the medium and long term. The content of the evaluations will be: Patient characteristics: ad hoc record sheet that will include data on age, sex, associated pathologies and pharmacological treatment. Balance, march and risk of falling through the Tinetti test. Functional balance through the Berg Balance Scale and functional autonomy through the Timed Up and Go test. An exercise program will be designed for balance training and integrated into the Virtual Reality device for the experimental group, based on the scientific evidence presented in works of similar origin as well as reviews on the subject in question. This program will be applied in the intervention group 3 days a week, with a duration of 30 minutes per session. The temporary planning will be developed in 10 stages and covers the next 3 years. It is expected that all residents of the Centers and Residences of older persons who collaborate in the study will participate in this study, as long as they meet the marked inclusion criteria. Due to its interest in the field of scientific literature, the results of the work will provide a basis on which to write a scientific candidate for publication in high impact journals in the field of Medicine, Gerontology, Geriatrics, Physical Exercise and Rehabilitation , as well as in the referents in the use of new technologies and health.